Polikistik over nedir? Ne zaman bir hastalık olarak adlandırılır?
Polikistik Over "çok sayıda kist içeren yumurtalık" anlamına gelir. Özellikle üreme çağındaki kadınlarda sıkça rastlanan bir hastalık olan Polikistik Over Sendromu (PKOS), yumurtalıkta iyi huylu birçok kistin oluşması ile ortaya çıkar. Beyinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal şekilde üretilmesinden kaynaklanan hastalık sonucunda, yumurtalıklarda her ay düzenli olarak yumurtlama olmaz. Yumurtlamanın aksaması, tüylenmede artış, adet gecikmeleri, kilo artışı, sivilcelenme, akne oluşması, gebe kalamama veya zor gebe kalma gibi belirtiler ortaya çıkarsa artık polikistik over hastalığından söz edilir.

Polistik over hastalığı kimlerde görülür ve sıklığı nedir?
Polikistik over hastalığı, üreme çağında olan kadınların yaklaşık %5 ile 10 ununda görülür. Temelde genç bayanların sorunu gibi gözükse de artık patolojinin erken yaşlardan itibaren başladığını biliyoruz. Özellikle genetik faktörler sorumlu ise ilk adetin başladığı adolesan dönemde hastalık da belirti vermeye başlar.

Polikistik over hastalığının belirtileri nelerdir?
PKOS, her kadında daha farklı seyreder. Bazı kadınlarda tek belirti tüylenme olabileceği gibi, bazılarında adet düzensizliği ön planda olabilir.
PKOS'nun en önemli belirtisi adet düzensizliğidir. Çok ender durumlarda PKO'lu bir kadın düzenli olarak adet görmeye devam edebilmesine karşın, genellikle 35 günün üzerinde ve düzensiz aralıklarla adet görülür.
PKO'dan şüphelenilmesini sağlayacak en önemli belirtilerden biri de kadında normal dışı bir tüylenmenin olmasıdır. "Yarım kalan" foliküllerden testosteron hormonu ve diğer "erkeklik hormonlarının" fazla miktarlarda üretilmesine bağlı ortaya çıkan bu belirti en hafif şekliyle çıkan yüz bölgelerinde görülür. Daha ileri durumlarda normal dışı tüylenme göğüsler arasında, göğüs uçlarında ve göbekte ortaya çıkabilir.
Kilo artışı, sivilce ve aknede artış, ciltte yağlanma, bazen psikolojik çökkünlük (çoğunlukla kıllanma ve kilo artışına bağlı olarak) hastalığın diğer belirtileri arasında sayılabilir.

Polikistik over hastalığının nedeni nedir?
Bu hastalıktaki temel neden yumurtlamanın bozulmasıdır. Bu nedenle yumurtalık içinde her ay sayısız kistçikler oluşur. Bunlar genellikle 1 cm den çok daha küçüktür. Yumurtlama oluşamaz ancak bu kistlerden çok miktarda hormon salgılanır. Özellikle fazla salgılanan androjenler yani erkeklik hormonlarına benzer hormanlar hastalığın belirtilerini ortaya çıkarır. Ne gibi yani? Kilo alma, tüylenmede artış, akne-sivilce oluşumu gibi. Yumurtlama olmadığı için adetler de gecikir. Önceleri 5-10 günlük gecikmeler, hastalık ilerledikçe yerini 3-6 aylık gecikmelere bırakır. Evlenene kadar bilmez hasta ama evlendikten sonra bir sorun daha çıkar karşısına. İnfertilite yani kısırlık.

Polikistik over hastalığının tanısı nasıl konulur?
Adet düzensizliği, kilo ve kıllanma artışı, sivilcelenme yakınmaları ile gelen bayanlara öncelikle dikkatli bir fizik ve jinekolojik muayeneden geçerler. Ultrasonografi yardımı ile batın içi organlar incelenir. Yumurtalıklar ve böbreküstü bezleri görüntülenir. Polikistik over hastalığında yumurtalıklar içinde ince kolyesi gibi dizilmiş ve çapları yarım santim kadar olan sayısız kistçik görülür. Adetin 2-4 günleri arasında herhangi bir gün tiroid ve süt hormonu prolaktin de olmak üzere tüm hormonal tetkikler istenir. 75 gram şeker yükleme testi yapılır. Açlık glukoz ve insülin düzeylerine bakılır. Gözden kaçırmamak için bazı böbreküstü bezi hormonlarına da bakılır. Gerekirse testler genişletilir.

Polikistik over hastalığında en önemli problem kısırlık mıdır?
Eskiden öyle zannedilirdi. Şimdi infertilite de dahil olmak üzere kıllanma, akne oluşumu gibi belirtilerin sadece buzdağının su üzerindeki görünen kısmı olduğu anlaşıldı. Esas sorunlar buzdağının suyun altındaki büyük kısmında yatmaktaydı?
Buzdağının görünmeyen o büyük kısmında neler gizli peki?
Polikistik over hastalığını hep yumurtalıklara sınırlı bir hastalık olarak zannetmiştik. Polikistik overi kozmetik sorunlara neden olabilen basit bir yumurtlama bozukluğu olarak görmemek gerekir. Yumurtlama bozukluğu neticesinde oluşan hormonal dengesizlik ve kandaki yüksek "erkeklik hormonu" seviyeleri kadını uzun vadede ciddi sorunlarla karşı karşıya bırakabilmektedir. Kısırlık yanında artan hormonlar nedeniyle rahim kanseri riski ortaya çıkar. Kalp krizi, Alzheimer gibi damarsal problemlere bağlı durumlar görülür. Şeker hastalığı bu hastalarda%30 oranında ortaya çıkabilir. Son yıllarda bu hastalığa neden olan temel patolojinin aslında hücresel düzeydeki insülin direnci olduğudur.

İnsülin direnci, şeker hastalığı, metabolizma bozukluğu… Kafamız karıştı biraz. Bunlar ile polikistik over hastalığı alakalı mı?
Evet. Kısır bir döngü var. İnsülin direnci kilo artışına yol açıyor, bir süre sonra kilo artışı insülin direncini daha da arttırıyor. İnsülin direnci hem uzaktan neden olduğu bazı hormonal değişikler ile, hem de yumurtalığın içindeki doğrudan etkisi ile hormonal değişiklilklere yol açıyor. Şu anda üzerinde durduğumuz konu bu.

Bu hastalık anladığımız kadarı ile göründüğünden daha büyük öneme sahip. Tedavisinde peki yeni gelişmeler var mı?
Bu hastalığa klasik eski yöntemlere yaklaşırsanız sadece semptomları düzeltmeye çalışırsınız. Yani kıllanma artışını, sivilceleri falan. Bu kozmetik bir sorun olarak görülmeyecek kadar büyük bir problem. Sadece burada kısırlığa da yönelmek çok ciddi bir tehlike. Sorun metabolizma hastalığı dedik. Kısır döngüyü başlatan şey kilo ve insülin direnci. O halde hasta kilolu ise ciddi olarak bir diyet ve egzersiz programına alınmalı. Bu hastalara doğum kotrol hapları veya adet düzenleyici hapları yalnız başına vermek sadece aylık kanamalara yol açar. Bu kişide yalancı bir düzelme hissi uyandırabilir. Doğru olan kombine tedavilerdir. Adet düzenleyici hapların yanında insülin direncini kıran şeker hastalığı ilaçları ve androjen (erkeklik hormonları) artışını inhibe eden ilaçlarının birlikte kullanılması hayati önem arzeder. Kişi evli ve çocuk istiyorsa bu tedavilerle birlikte kısırlığa yönelik tedaviler eklenir.

Bu kistleri cerrahi olarak çıkartmak mümkün değil mi?
Bu hastalığın sadece yumurtalıklarla ilgili olduğunu zannettiğimiz eski zamanlarda cerrahiyi çok sık kullanıyorduk. İlk zamanlar yumurtalıktan parça çıkarılıyordu. Bu kistler küçük olduğu için çıkarılamıyordu. Sonraları teknoloji geliştikçe laparoskopiyi ve laseri kullanmaya başladık. Zor olmayan kapalı ameliyatla işlem hem kolay, hem de hastanın konforu mükemmel oluyor. Çok sık olmasa da dirençli vakalarda cerrahiyi uyguluyoruz. Cerrahi sonrası yumurtlama %70-80 oranında başlıyor. Bu sevindirici bir durum. Ama metabolizma bozukluğu devam ettiği için ilaç tedavisine yine de ihtiyaç duyuluyor.

Polikistik over hastalığına farklı bir pencere açtınız. Teşekkür ederiz. Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Önemli olan halkımızın bilincini arttırmak bu konuda. Bu bütün vucudun içine girdiği bir metabolizma bozukluğu. Kendisi karışık, tedavisi de öyle. İlk olarak kilolu ise ciddi oranda kilo vermesi gerekli. Kişi kendisinde benzer belirtileri görüyorsa bizler başvurabilir. Bu hastalığa tek pencereden bakmamak gerekir. biz de artık bu hastalığa daha geniş bir perspektiften yaklaşıp tedavisini ona göre planlıyoruz. Bu önemli konuya değindiğiniz için teşekkür ederim.